Elke molen is voorzien van een baard, een meestal mooi versierde plank aan de onderkant van de kap, recht onder de bovenas. De baard van de Eben Haëzer vermeldt de naam van de molen, maar ook het jaartal 1907. Dit jaar slaat terug op de herbouw van deze molen, maar dat betekent niet dat de molengeschiedenis in Enumatil pas in dat jaar begint. Al in 1616 stond er op een kaart een molen getekend in Enumatil. Volgens mededeling moest deze in 1628, bij de instelling van de belasting op het gemaal, verdwijnen. Gek genoeg stond er op een kaart uit 1686 op dezelfde locatie nog steeds een molen afgebeeld. ‘Ra ra, hoe kan dat?’ tekende de bekende Groninger molenkenner B. van der Veen Czn. hierover aan. Wellicht is de molen nooit afgebroken, dat is met enkele molens meer voorgekomen bij de instelling van de belasting op het gemaal...
In de negentiende eeuw kende Enumatil in ieder geval enkele molens. De geschiedenis van de Eben Haëzer gaat terug naar 1834 toen een pelmolen en later korenmolen ter hoogte van de huidige locatie werd gebouwd. Brand maakte in 1906 een einde aan het bestaan van deze molen. Waar op vele plekken in Nederland gekozen zou zijn voor het overgaan op stoom- of motorkracht gold dit niet voor Enumatil. Op een nieuwe stenen onderbouw, dichtbij de afgebrande molen, werd naar alle waarschijnlijkheid de bovenbouw geplaatst van de uit 1718 daterende koren- en pelmolen De Goede Verwachting uit Oostrum bij Dokkum. Hiermee zou het achtkant van de Eben Haëzer één van de oudste achtkanten, zoniet het oudste nog bestaande, in de provincie Groningen zijn! Er bestaan echter ook vermoedens dat de molen wellicht een oude poldermolen is...
De molen staat sinds jaar en dag bekend als Eben Haëzer, ofwel ‘Tot hiertoe heeft de Heer ons geholpen’. De letterlijke vertaling is echter ‘Steen der hulp’. Passend in de hechte christelijke gemeenschap die Enumatil tot op de dag van vandaag gebleven is. Ondanks de naam heeft de molen niet altijd geluk gehad. Ten tijde van de laatste particuliere eigenaar, J.A. Hummel, storte in 1951 de stelling, met daarop drie mensen, naar beneden. Gelukkig raakte niemand ernstig gewond. Gevolg was wel dat de molen, toen nog uitgerust met zelfzwichting, jarenlang zonder stelling heeft gestaan. De molen werd in 1964 aangekocht door de toenmalige gemeente Zuidhorn die de molen daarna liet restaureren. Een tweede restauratie volgde rond 1981. Daarna kwam de molen regelmatig op vrijwillige basis in bedrijf. Sinds 1990 valt Enumatil door de gemeentelijke herindeling onder de gemeente Leek die dan ook de huidige eigenaar van de molen is. In 2010 en 2011 zijn ook de nodige herstelwerkzaamheden aan de molen uitgevoerd. De onderbouw van de molen doet dienst als een soort dorpshuis en de molen zelf wordt draaiende gehouden door de enthousiaste vrijwillig molenaar Heleen Velvis en enkele andere vrijwilligers.
Johan van Dijk (2014)
